Το πρώτο βήμα έγινε. Το ξεκόλλημα από τον καναπέ. Δεν μπορείτε να φανταστείτε πόσο γερή κόλλα υπήρχε. Αφήστε τα κανάλια των εφοπλιστών στον μοναχικό δρόμο τους. Ούτε κι αυτοί οι παρουσιαστές δεν τα πιστεύουν αυτά που λένε. Αψηφήστε όλους αυτούς που θεωρούν τη λαϊκή συγκέντρωση πράξη βίας. Η διαδήλωση και το συλλαλητήριο είναι ο μόνος πραγματικός χώρος επικοινωνίας και αντίστασης. Κάθε μέρα θα πρέπει η Αθήνα να ασφυκτιά από συγκεντρώσεις και διαμαρτυρίες μέχρι να   φύγουν οι κλέφτες των ονείρων μας.

Η διάλυση των εργασιακών δικαιωμάτων των εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης μέσα από το νόμο για τα Πρότυπα Πειραματικά Σχολεία (ΠΠΣ)

Για τις εγγενείς αντιφάσεις και συγχύσεις του νομοσχεδίου για τα  ΠΠΣ έχω μιλήσει  αρκετά σε προηγούμενα άρθρα μου.  Σήμερα θα φωτίσω  μια άλλη πλευρά του νέου νόμου  που αφορά στα εργασιακά δικαιώματα των εκπαιδευτικών όχι μόνο αυτών που θα εργαστούν σε αυτά τα σχολεία αλλά και εκείνων που εργάζονται στα τυπικά σχολεία.

Διαβάζοντας το θεσμικό πλαίσιο των Πρότυπων Πειραματικών Σχολείων μπορεί κανείς να το περιγράψει με δύο λέξεις : Ανταγωνισμός και  Αξιολόγηση. Ο ανταγωνισμός διέπει κυρίως το θεσμοποιημένο κυνήγι της αριστείας, όπως διατυπώνεται στο νόμο για τα ΠΠΣ αλλά και το κυνήγι της επιτυχίας σε σχολικούς διαγωνισμούς ( άρθρο 36, παράγραφος δ και άρθρο 50).  Η αξιολόγηση εφαρμόζεται παντού, από το μαθητή που δοκιμάζεται κατά την εισαγωγή του και σε όλη την περίοδο των σπουδών του μέχρι τον τελευταίο κλητήρα του σχολείου .  Αυτός βέβαια που καλείται να σηκώσει το βάρος της λειτουργίας  του ΠΠΣ είναι ο ίδιος ο εκπαιδευτικός , ο οποίος παρά τα διαπιστωμένα  προσόντα του θα πρέπει καθημερινά να δίνει εξετάσεις στους ανωτέρους του, διευθυντές, συμβούλους, στις τοπικές επιτροπές , στον περιφερειάρχη αλλά και στον ίδιο τον υπουργό  για την αξία του και την παιδαγωγική του επάρκεια. Ίσως τελικά χρειαστεί ο ίδιος ο εκπαιδευτικός  τον ψυχολόγο του σχολείου περισσότερα από τον καθένα.

Η αξιολόγηση  του εκπαιδευτικού έργου (άρθρο 50) γίνεται κάθε δεύτερο έτος και εξετάζει την συνολική απόδοση  της σχολικής μονάδας, την επίτευξη των στόχων που τέθηκαν στην αρχή της χρονιάς,  τις «επιτυχίες του εκπαιδευτικού»  αλλά και τη συνεισφορά του σε προγράμματα και «καινοτόμες δράσεις» . Βέβαια στην αρχή κάθε έτους  θα πρέπει να έχει κατατεθεί ήδη ένα σχέδιο δράσης , οι σκοποί και οι στόχοι της κάθε πρότασης αλλά και τα μέσα που θα απαιτηθούν.  Και όλα αυτά πέρα από την επιστημονική του εργασία, την εκπαίδευση των φοιτητών ή άλλων επιμορφούμενων, τη συνεργασία του σε ομίλους μαθημάτων, τη γραφειοκρατική εργασία στα κενά του ωρολογίου  προγράμματος και κάπου εκεί ανάμεσα σε εφημερίες και  στην μελέτη των μαθητικών εργασιών θα πρέπει να βρει χρόνο να δεχτεί γονείς ή  μαθητές. Το υπουργείο βέβαια, προνοώντας για τη ψυχική υγεία του εκπαιδευτικού έδωσε αμέσως  τη λύση. Αφού κατά τη διάρκεια του σχολικού προγράμματος είναι δύσκολο να εκτελεστούν όλα αυτά τα καθήκοντα , μπορείτε κ. εκπαιδευτικοί να ‘ρθείτε το απόγευμα, να συνεδριάζετε, να δέχεστε τους γονείς, να συναντάτε τους αξιολογητές σας λίγο μετά το μεσημέρι.  Αρκεί να λάβει απόφαση το εποπτικό συμβούλιο του Πρότυπου Πειραματικού Σχολείου.(άρθρο 45)

Αλλά πάλι, μην ανησυχείτε, αυτό δεν θα συνεχιστεί επ’ άπειρον, μόνο πέντε έτη.  Πράγματι, η θητεία των εκπαιδευτικών που θα υπηρετούν στα ΠΠΣ  θα είναι πενταετής.  Στη διάρκεια αυτών των πέντε χρόνων δεν επιτρέπονται αποσπάσεις ή  μεταθέσεις .  Αλίμονο δηλαδή αν ενσκήψει κάποιο οικογενειακό απρόοπτο ή θέμα υγείας. Τη θέση πραγματικά την «παντρεύεσαι». (άρθρο 48, παράγραφος  6)

Μετά το πέρας της θητείας ανεξάρτητα από την αξιολόγησή σου ή το έργο που έχεις προσφέρει , φεύγεις από το σχολείο και τίθεσαι στη «διάθεση» της οικείας Διεύθυνσης.  («Από δήμαρχος κλητήρας δηλαδή»). Αυτή και αν είναι  επιβράβευση για τις υπηρεσίες σου στο σχολείο.

Αυτά είναι τα πρώτα βασικά ζητήματα που ανοίγει αυτός ο νέος νόμος  και είναι σίγουρο ότι θα δημιουργηθούν και άλλα θέματα νομικής και συνταγματικής τάξεως  άμα τη λειτουργία των νέων σχολείων. Ο παραλογισμός διέπει εξολοκλήρου το θεσμικό πλαίσιο , αφού τα σχολεία αυτά καλούν να τα υπηρετήσουν  προσοντούχοι εκπαιδευτικοί με οργανική θέση σε κάποιο τυπικό σχολείο,  τους  πληροφορούν ωστόσο, ότι  η θητεία τους στο ΠΠΣ θα είναι πενταετής , θα εργάζονται νυχθημερόν, θα υποβάλλουν αλλεπάλληλες εργασίες και εκθέσεις μέσα στο  φορτωμένο σχολικό τους ωράριο που θα επεκτείνεται ως και το απόγευμα και τελικά παρά τη θετική τους αξιολόγηση θα βρίσκονται στη διάθεση της Διεύθυνσης Εκπαίδευσης.  Αλήθεια θα υπάρξει λογικός άνθρωπος να ακολουθήσει μια τέτοια προοπτική;

Επιφανειακά όλο αυτό το «Παράλογο του Ιονέσκο»  για κάποιους θα περιοριστεί στα νέα  ΠΠΣ . Είναι άλλωστε θέμα επιλογής , να επιλέξει κάποιος το «βασίλειο της αξιολόγησης» από την «ησυχία» του τυπικού σχολείου. Και  θα ήταν έτσι, αν δεν υπήρχε η πρόβλεψη  στο νέο νόμο ότι μετά τα πρώτα έτη της λειτουργίας του νέου θεσμού , οποιοδήποτε τυπικό σχολείο αξιολογηθεί (άρθρα 37 και 51) και κριθεί ότι ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις (προσόντα εκπαιδευτικών, συμμετοχή σε προγράμματα, πολιτιστικές εκδηλώσεις, συμμετοχή σε διαγωνισμούς, υποδομή, σύνδεση με άλλα σχολεία και ΑΕΙ ή ΤΕΙ)  που θέτει η πολιτεία για τα ΠΠΣ (Άρθρο 37) μπορεί να διεκδικήσει τον τίτλο και τη λειτουργία του «ΠΠΣ».  Αρκεί το σχολικό  του συμβούλιο να καταθέσει  τον αντίστοιχο  φάκελο, για να πάρει μέρος στο «διαγωνισμό». Έτσι, οι μέρες της ησυχίας θα τελειώσουν και πολλοί εκπαιδευτικοί θα βρεθούν ξαφνικά σε άλλο εργασιακό πλαίσιο. Σταδιακά το νέο αυτό χαοτικό σύστημα  λειτουργίας θα περάσει σε όλα τα σχολεία ανεξάρτητα αν γίνουν ΠΠΣ ως «δείγμα καλής λειτουργίας». Κανείς λοιπόν,  να μην εφησυχάζει από αυτές τις εξελίξεις.  Προετοιμάζεται το κλίμα για τους «εκπαιδευτικούς πενταετίας», χωρίς μονιμότητα ή οργανική θέση, τους εκπαιδευτικούς  που θα αξιολογούνται προκειμένου να λάβουν  το μισθό τους από τον αντίστοιχο Πολυκρατικό  Δήμο.

Τα σημερινά θέματα της Ιστορίας Θεωρητικής κατεύθυνσης απευθύνονταν σε πολύ καλά προετοιμασμένους μαθητές. Για άλλη μια χρονιά οι εξετάσεις επέμειναν στην πολιτική του Βενιζέλου και μάλιστα σε κάτι που εξαγγέλθηκε αλλά δεν πραγματοποιήθηκε όπως ήταν η αγροτική μεταρρύθμιση του 1917. Οι προτάσεις  της ερώτησης α1  ζητούσαν από τους μαθητές να θυμηθούν λεπτομέρειες αλλά και οι ερωτήσεις Β1 και Β2 απαιτούσαν κυρίως την αποστήθιση συγκεκριμένων αποσπασμάτων από το σχολικό βιβλίο.

Επειδή όσοι πιστεύουν ακόμη «στα σχολεία αρίστων» διαχωρίζουν την επίδοση των μαθητών  από την κοινωνική προέλευση και το οικογενειακό εισόδημα, σας παραθέτω ένα άρθρο από την εφημερίδα «Καθημερινή» της 13^ης Απριλίου του 2003, όπου σε κάπως καλύτερες οικονομικά συνθήκες σε σχέση με  τις σημερινές εμφανίζεται με στατιστικά στοιχεία η ανισότητα ευκαιριών στους  υποψηφίους των πανελλαδικών εξετάσεων. Εάν τελικά  δημιουργηθούν τα Πρότυπα Πειραματικά σχολεία, η ανισότητα αυτή θα φανεί ακόμη πιο έντονη και στις εξετάσεις εισαγωγής στα σχολεία αυτά.

Σχολές φιλέτο μόνο για αστούς και πλούσιους * H κυβερνητική εξαγγελία για πρόσβαση όλων σε AEI και TEI αποδεικνύεται για μια ακόμη χρονιά ανεφάρμοστη (Καθημερινή 13-4-2003)

Tου Aπόστολου Λακασά

Kενή περιεχομένου αποδεικνύεται στην πράξη η κυβερνητική εξαγγελία, που συνόδευε την προ τετραετίας εφαρμογή της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης, για πρόσβαση όλων των νέων στο πανεπιστήμιο. Kαι δεν εισάγονται όλοι οι υποψήφιοι της κάθε χρονιάς στα AEI και TEI, αλλά και οι κοινωνικές ανισότητες όσον αφορά την εισαγωγή στις καλές σχολές διευρύνονται. Tα στοιχεία που παρουσιάζει σήμερα η «K» είναι αποκαλυπτικά. Πολλοί περισσότεροι νέοι από εύπορες οικογένειες κερδίζουν μια θέση στο «φιλέτο» των σχολών, ενώ οι νέοι από ασθενέστερες οικονομικά οικογένειες περιορίζονται στις σχολές χαμηλότερης ζήτησης.

Mάλιστα, η οικονομική θέση της οικογένειας δεν είναι ο μόνος παράγοντας που διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο. Mεγάλης σημασίας είναι και  η αστικότητα της οικογένειας.  Eτσι, τα παιδιά των γεωργών και των κτηνοτρόφων  είναι τα πλέον αδικημένα, ενώ στο άλλο άκρο βρίσκονται παιδιά με γονείς αστούς, επιστήμονες και ελεύθερους επαγγελματίες. Tα παιδιά εργατών και τεχνιτών βρίσκονται σε καλύτερη μοίρα από εκείνα των αγροτών, αφού έχουν υψηλότερη συμμετοχή στις καλές σχολές. Προκύπτει, δηλαδή, ότι οι νέοι που ζουν στα αστικά κέντρα ξεκινούν από καλύτερη αφετηρία την προσπάθεια να εισαχθούν σε κάποια καλή σχολή, έστω και αν η οικονομική θέση της οικογένειάς τους είναι χαμηλή.

Tο χάσμα στην εκπροσώπηση των κοινωνικών ομάδων στα πανεπιστήμια είναι τέτοιο ώστε να παρατηρείται σε ορισμένες πολύ καλές σχολές (όπως η Aρχιτεκτονική και το τμήμα Πολιτικών Mηχανικών) τα παιδιά από οικογένειες με οικονομική άνεση να είναι περισσότερα από τους μισούς νεοεισακτέους.

Nέες τάσεις στον κοινωνικό ιστό

H υποβάθμιση της δημόσιας τριτοβάθμιας εκπαίδευσης με τη δημιουργία σχολών πολλαπλών ταχυτήτων δρομολογεί νέες τάσεις στον κοινωνικό ιστό. Στις δεκαετίες του ’70 και του ’80, οι γονείς αποφάσιζαν να ... «πουλήσουν ακόμη και κάποιο χωράφι» για να εξασφαλίσουν στο παιδί τους ό ,τι χρειαζόταν στην προσπάθειά του να αποφοιτήσει από κάποια καλή -με κύρος στην κοινωνία και την αγορά εργασίας- σχολή. Tότε,  άλλωστε, ένα μόνο πτυχίο πανεπιστημίου ήταν ένα γερό χαρτί για τη δύσκολη αγορά εργασίας.

Σήμερα, με την αύξηση του κόστους των σπουδών (τα υπέρογκα έξοδα ξεκινούν ήδη από το λύκειο με τα φροντιστήρια για τα 9 πανελλαδικώς εξεταζόμενα μαθήματα και καταλήγουν στο πανεπιστήμιο, όπου σε αρκετές περιπτώσεις ένα πτυχίο δεν αρκεί, αλλά χρειάζεται και μεταπτυχιακό) πολλοί γονείς μεσαίων και χαμηλών εισοδημάτων προτιμούν να στείλουν το παιδί τους σε κάποιο TEI που θα του εξασφαλίσει γρήγορα μια καλή δουλειά, παρά να το δουν φοιτητή σε κάποιο AEI, το πτυχίο, όμως, του οποίου δεν του εξασφαλίζει εύκολη πρόσβαση στην αγορά εργασίας.

Πιο έντονα στα TEI

Πιο συγκεκριμένα, βάσει και των φετινών στοιχείων, η εξαγγελία για πρόσβαση όλων σε AEI και TEI αποδεικνύεται για μια ακόμη χρονιά ανεφάρμοστη. Στις κρίσιμες για την εισαγωγή στην τριτοβάθμια εκπαίδευση πανελλήνιες εξετάσεις του Mαΐου θα λάβουν μέρος περίπου 93.900 μαθητές (εκ των οποίων οι 76.700 τελειόφοιτοι της Γ΄ Eνιαίου Λυκείου και 17.200 απόφοιτοι, που έχουν ήδη υποβάλει αίτηση συμμετοχής). Oλοι αυτοί θα διεκδικήσουν συνολικά 65.500 θέσεις AEI και TEI, της Aνώτατης Σχολής Παιδαγωγικής Tεχνολογικής Eκπαίδευσης και των Tουριστικών Σχολών, καθώς και του Πανεπιστημίου Kύπρου, των Στρατιωτικών και Aστυνομικών Σχολών και των Aκαδημιών της Πυροσβεστικής και του Eμπορικού Nαυτικού. H κοινωνική αδικία φαίνεται εντονότερα στους αποφοίτους των TEE, οι οποίοι κατά κύριο λόγο προέρχονται από ασθενέστερες οικονομικές τάξεις. Eνδεικτικά, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του υπουργείου Παιδείας, στις φετινές πανελλήνιες εξετάσεις υπολογίζεται ότι θα λάβουν μέρος περίπου 37.000 απόφοιτοι των TEE, στους οποίους, όμως, διατίθενται μόλις 6.300 θέσεις στα 14 TEI της χώρας.

Aποκαλυπτικά για τις κοινωνικές ανισότητες που υπάρχουν σήμερα στην ελληνική εκπαίδευση είναι τα στοιχεία των ερευνητών Xρήστου Kάτσικα και Παναγιώτη Σωτήρη, τα οποία παρουσιάζονται στο πρόσφατα εκδοθέν (από τις εκδόσεις Σαββάλας) βιβλίο των τελευταίων με τίτλο «H αναδιάρθρωση του Eλληνικού Πανεπιστημίου - Aπό την Mπολόνια στην Πράγα και το Bερολίνο».

Eιδικότερα, προκύπτουν τα ακόλουθα:

- Oι φοιτητές AEI με πατέρα «γεωργό, κτηνοτρόφο, δασοκόμο κ.λπ.» (όπως καταγράφεται η σχετική επαγγελματική κατηγορία στις κοινωνικές έρευνες) είναι μόλις το 4,9% των νεοεισακτέων κάθε έτους. Aντίθετα, το σύνολο των ατόμων που αποτελούν τη συγκεκριμένη επαγγελματική ομάδα είναι το 19,4% του πληθυσμού της χώρας μας.

- H ίδια υποεκπροσώπηση παρατηρείται και για την επαγγελματική κατηγορία των «εργατών, τεχνιτών, χειριστών μηχανημάτων κ.λπ.)». Στην κατηγορία αυτή ανήκει το 29,2% του συνολικού πληθυσμού της χώρας. Aντίθετα, μόλις το 17,9% των νεοεισακτέων φοιτητών έχουν γονιό που να ανήκει στην ίδια επαγγελματική-κοινωνική κατηγορία.

- Oμως, το επάγγελμα του πατέρα δεν αναδεικνύεται μόνο ως σημαντικός παράγοντας διαφοροποίησης των σχετικών πιθανοτήτων πρόσβασης στην πανεπιστημιακή εκπαίδευση, αλλά επηρεάζει σημαντικά και την κατανομή των φοιτητών με γονείς διαφορετικών επαγγελμάτων, στις διάφορες σχολές των φοιτητών. Eτσι, παρατηρούνται σχεδόν ακραίες κοινωνικές διαφορές στη σύνθεση του φοιτητόκοσμου των σχολών.

- Xαρακτηριστικό είναι ότι στην πλέον περιζήτητη σχολή -πέρυσι είχε συγκεντρώσει τις περισσότερες πρώτες προτιμήσεις- των Hλεκτρολόγων Mηχαλόγων και Mηχανικών Hλεκτρονικών Yπολογιστών του EMΠ το 39,9% των φοιτητών έχουν πατέρα με «επιστημονικά και ελεύθερα επαγγέλματα», δηλαδή προέρχονται από οικογένειες με συγκριτικά μεγαλύτερη οικονομική άνεση. Aντίθετα, μόλις το 2,1% των φοιτητών του τμήματος έχει πατέρα γεωργό ή κτηνοτρόφο και το 9,5% πατέρα εργάτη ή τεχνίτη.

- Στην παραδοσιακά περιζήτητη Iατρική Aθηνών, το 39,7% των φοιτητών έχει πατέρα επιστήμονα ή ελεύθερο επαγγελματία, το 11,5% εργάτη ή τεχνίτη και μόλις το 2,7% γεωργό ή κτηνοτρόφο. Tο ίδιο παρατηρείται και στη Nομική Aθηνών (40,6%, 10%, 2,6% τα αντίστοιχα ποσοστά).

- Στον αντίποδα, παρατηρείται ότι αυξάνονται τα ποσοστά των φοιτητών από ασθενέστερες οικονομικά οικογένειες στις λεγόμενες σχολές χαμηλής ζήτησης από τους υποψηφίους, τόσο τις πανεπιστημιακές όσο και των TEI. Πρόκειται για σχολές οι απόφοιτοι των οποίων αντιμετωπίζουν υψηλή ανεργία όπως Θεολογίας, Φιλολογίας κ.λπ. Eνδεικτικά, στη Θεολογική Aθηνών το 9,6% των φοιτητών έχουν γονιό γεωργό ή κτηνοτρόφο, το 20,2% εργάτη ή τεχνίτη και (μόνο) το 20,2% επιστήμονα ή ελεύθερο επαγγελματία.

- Στο TEI Hρακλείου το 13,6% των φοιτητών έχουν γονιό γεωργό ή κτηνοτρόφο, το 31,5% εργάτη ή τεχνίτη και (μόνο) το 7,6% επιστήμονα ή ελεύθερο επαγγελματία. Aνάλογη - ποσοστιαία- είναι η κοινωνική προέλευση των φοιτητών στα περιφερειακά TEI της χώρας, όπως της Kαβάλας, της Λάρισας, του Hρακλείου και της Θεσσαλονίκης.

Mε άλλα λόγια, όπου η ζήτηση είναι μεγαλύτερη και επομένως οι ανταγωνιστικές διαδικασίες επιλογής είναι περισσότερο οξυμένες, οι σχετικές πιθανότητες πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αυξάνονται για τις ισχυρότερες οικονομικά κοινωνικές κατηγορίες.

Oικονομικές και εκπαιδευτικές ανισότητες

O κ. Xρήστος Kάτσικας, που πραγματοποίησε τη σχετική έρευνα, μιλώντας στην «K» ανέφερε ότι «οι εκπαιδευτικές ανισότητες συνδέονται με τις υπάρχουσες οικονομικές ανισότητες. Tην τελευταία δεκαετία η όξυνση των οικονομικών ανισοτήτων που έπληξε ακόμη περισσότερο τις κοινωνικά αδικημένες κατηγορίες του πληθυσμού είχε ως αποτέλεσμα την αντίστοιχη όξυνση των εκπαιδευτικών ανισοτήτων, όπως αυτή αποτυπώνεται και στη μείωση του αριθμού των νέων από αγροτικά και εργατικά στρώματα στον φοιτητικό πληθυσμό».

Tαυτόχρονα, οι οικονομικές ανισότητες εντείνονται από τη στιγμή που καταρρέει ο μύθος της δημόσιας εκπαίδευσης. Kαι αυτό διότι -ήδη από την A΄ Λυκείου- θεωρείται «επιτακτική ανάγκη» το φροντιστήριο, εάν ένας μαθητής θέλει να εισαχθεί σε υψηλόβαθμη σχολή.

Αυτή είναι η παιδαγωγική τους αντίληψη και ιδεολογία : Οπισθοδρόμηση και Κοινωνικός Δαρβινισμός

Το πρόσφατο νομοσχέδιο για την ανασυγκρότηση των Πειραματικών σχολείων αποπνέει σκόνη, μούχλα και παλαιάς κοπής ελιτισμό ή και λογιοτατισμό, που σε άλλες εποχές θα είχε εμπνεύσει τον Κωστή Παλαμά σε νέα «Σατυρικά Γυμνάσματα». Η γραφικότητα , ωστόσο, καταντά φενάκη και παγίδα όταν βαφτίζεται «αναβάθμιση και ίδρυση Προτύπων» και εφαρμόζεται στα ανυποψίαστα κεφάλια των παιδιών μας. Από πού να ξεκινήσει κανείς για αυτό το κείμενο που πρεσβεύει δήθεν νέες παιδαγωγικές αντιλήψεις.
Ο θεσμός των «Προτύπων» λειτούργησε σε παλαιότερες εποχές , κυρίως τη δεκαετία του ’50 και του’ 60, όταν η μέση εκπαίδευση, αγαθό των λίγων δεν επαρκούσε για να καλύψει όχι μόνο τις μορφωτικές ανάγκες της εργατικής οικογένειας, αλλά ακόμη και της ίδιας της αστικής και μεγαλοαστικής τάξης που ουσιαστικά κυβερνούσε αυτόν τον τόπο. Καθώς τα ιδιωτικά σχολεία ήταν λίγα και δεν επαρκούσαν, επιστρατεύτηκαν οι κρατικές δομές, για να δημιουργηθούν «Πρότυπα σχολεία» σύμφωνα με το Γερμανικό παράδειγμα, για να φοιτήσουν είτε «χαρισματικά» παιδιά είτε παιδιά των ελίτ , με τη φιλοδοξία να αποτελέσουν σύμφωνα με τους εμπνευστές τους, οι προπομποί των αυριανών ηγετών. Δεν είναι, λοιπόν, παράξενο ότι ο ίδιος ο τέως βασιλιάς Κωνσταντίνος φοίτησε στη Σχολή Αναβρύτων, ένα δημόσιο Πρότυπο σχολείο. Σε ένα κοινωνικό σύστημα επομένως , που έθετε αξεπέραστα εμπόδια στην εργατική και την αγροτική οικογένεια, για να μορφώσει τα παιδιά της στη Μέση αλλά και στη Ανώτατη εκπαίδευση, τα Πρότυπα διαιώνιζαν τον φιλελεύθερο μύθο του «φτωχού χαρισματικού» και έδιναν την ευκαιρία στα παιδιά της αστικής και μεγαλοαστικής τάξης να συνεχίσουν σε ανώτερες ή και ανώτατες σπουδές προσόν απαραίτητο και μόνο για την ένταξη στον Δημόσιο Τομέα υπηρεσιών. Η επέκταση της μόρφωσης , καθολικό αίτημα των κοινωνικών αγώνων τη δεκαετία του 1960 σε όλο τον κόσμο απασχόλησε την ελληνική πολιτεία για ένα πολύ σύντομο διάστημα, στο σύντομο πέρασμα της Ένωσης Κέντρου (1964-1965) από την εξουσία. Η κατάργησή των Προτύπων το 1982 δεν υπήρξε τόσο το αποτέλεσμα της πολιτικής βούλησης της τότε κυβέρνησης , όσο της από τα πράγματα αχρήστευσης του κοινωνικού τους ρόλου, αφού οι πρόσβαση στη Μέση εκπαίδευση ήταν πλέον μαζική και η απαίτηση για επέκταση της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης σε ευρύτερα κοινωνικά στρώματα ήταν πια δεδομένη.
Να όμως που η ιστορία επαναλαμβάνεται σαν φάρσα. Η περιβόητη αξιολόγηση γίνεται η σημαία και το βασικό εργαλείο των νέων Προτύπων Σχολείων. Μια αξιολόγηση που θα αφορά κυρίως στα καθήκοντα και την εργασία των εκπαιδευτικών, μια αφόρητη γραφειοκρατική διαδικασία που θα εξαντλεί αλλά και θα εξανδραποδίζει τον δάσκαλο του Πειραματικού, ο οποίος θα πρέπει να δίνει συνεχώς εξετάσεις για τη δεκτικότητα του στους ορισμούς του υπουργείου και στην «εργασιακή ευελιξία». Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα σχολεία, όπου οι εκπαιδευτικοί απλά δεν θα τυγχάνουν των ωφελημάτων της θετικής αξιολόγησης, στα Πειραματικά οι εκπαιδευτικοί κάθε πέντε χρόνια θα κρίνονται και τα αποτελέσματα θα έχουν ως συνέπεια ακόμη και τον εξοβελισμό τους από το σχολείο.
Το σχολικό ωράριο θα γίνει λάστιχο με δυνατότητα να προγραμματιστούν ώρες εργασίας ακόμη και το απόγευμα χωρίς βέβαια να προβλέπεται αντίστοιχη αύξηση του μισθού.
Καμιά κουβέντα για κρατική χρηματοδότηση, αφού όπως φαίνεται τα πειραματικά θα αποτελέσουν το πείραμα εφαρμογής χορηγιών και αγοραιοποίησης της δημόσιας παιδείας.
Τα υπάρχοντα Πειραματικά θα αξιολογηθούν με οικονομικά και ιδεολογικά κυρίως κριτήρια κατά πόσο δηλαδή εφάρμοσαν την αξιολόγηση και τα νέα κελεύσματα του υπουργείου. Μη πειραματικά σχολεία, επίσης, θα μπορούν να φέρουν τον τίτλο του «Προτύπου», εάν πληρούν τις παραπάνω προϋποθέσεις.
Τα Πρότυπα Γυμνάσια και Λύκεια θα δέχονται μαθητές με εξετάσεις και τεστ δεξιοτήτων. Ποιοι θα εξετάσουν και με ποια κριτήρια την ετοιμότητα ενός παιδιού να παρακολουθήσει το σχολικό μάθημα των Προτύπων ; Πώς θα εξασφαλιστεί το αδιάβλητο και η αξιοπιστία της εξέτασης ; Ποια μέθοδος μπορεί να αποφανθεί για την ιδιοφυία ενός νεαρού εφήβου . Το τεστ IQ μήπως; Αυτή είναι η παιδαγωγική τους φιλοσοφία; Όποιος μπορεί να λύσει μαθηματικά προβλήματα ή γνωρίζει ιστορικά γεγονότα πάνω από τον μέσο όρο μπορεί και να θεωρηθεί «άριστος»;

Σε μια εποχή που η παιδεία αποτελεί όχι μόνο κοινωνικό αγαθό αλλά και όρος επιβίωσης σε έναν κόσμο ακατάσχετης πληροφορίας και οπτικής επίδρασης το ελληνικό υπουργείο πρωτοτυπεί ιδρύοντας «σχολεία των ελίτ», των παιδιών που απλά θα έχουν την οικονομική δυνατότητα να ανταποκριθούν σε άλλη μια εξέταση. Γιατί σήμερα με την επικράτηση της φροντιστηριακής παιδείας δεν μιλάμε πλέον για « χαρισματικό», αλλά για έναν νέο που από την εφηβεία του δοκιμάζεται σε πλήθος εξετάσεων, όπως το Lower, το Proficiency, τα DELF κ.ά., για να ανταποκριθεί στον σκληρό ανταγωνισμό της αγοράς εργασίας.

Τα θέματα Ιστορίας Γενικής Παιδείας

Τα σημερινά θέματα της Ιστορίας  Γενικής Παιδείας απαιτούσαν κυρίως την αποστήθιση και δευτερευόντως την κριτική σκέψη των μαθητών. Η επιτροπή των εξετάσεων επέλεξε άλλη μια φορά τον Ελ Βενιζέλο ακολουθώντας την πεπατημένη. Θα ήταν, επίσης, πιο δεοντολογικό να μην επιλέγονται θέματα από το κακογραμμένο και μονοδιάστατο κεφάλαιο για την Ρωσική Επανάσταση (Σοβιέτ).

Υ.Γ Αν και δεν είμαι μαθηματικός, το σημερινό συμβάν με τα θέματα των Μαθηματικών (πήραν πίσω τα θέματα των εξετάσεων και τα έφεραν με άλλη μορφή)  ας μην προακαλέσει μόνο τον σαρκασμό αλλά και τον προβληματισμό μας  για την κατάπτωση του "υπουργείου παιδείας κλπ."

Το Αλτσχάιμερ , η γκρίνια και τα παιδιά της Αφρικής Παρατηρήσεις στο κείμενο που επιλέχθηκε ως πανελλαδικά εξεταζόμενο στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας

Όπως και πέρυσι έτσι και φέτος το θέμα των Πανελλαδικών Εξετάσεων  ήταν πολύ κατώτερο των προσδοκιών. Πέρυσι προσπαθήσαμε όλοι, γονείς, μαθητές και εκπαιδευτικοί να καταλάβουμε τον όρο «αυτομόρφωση» και  πώς αυτός  έχασε  τη βασική εννοιολογική του σημασία δηλαδή την ανάγκη το άτομο να μορφωθεί  χωρίς ετεροκαθοδήγηση και   μεταβλήθηκε σε τεχνοκρατική και οικονομικίστικη έκφραση  που δικαιολογεί τη μάστιγα της ανεργίας.

Αυτή  τη φορά το κείμενο που επέλεξε η επιτροπή των εξετάσεων προβάλλει  με τη μορφή προπαγάνδας τη «κοινωνία της πληροφορίας». Και λέω «προπαγάνδα»,  γιατί πραγματικά ο αρθρογράφος απαξιώνει κάθε κριτική άποψη σχετικά μ ε το διαδίκτυο και την  ψηφιακή τεχνολογία παραθέτοντας μια σειρά από σοφίσματα και αποκαλώντας τις αντίθετες απόψεις «γκρίνιες».

 Πρώτα από όλα η επιτροπή έπρεπε να είχε επιλέξει ένα κείμενο με λεξιλογικό πλούτο, κριτική σκέψη, ολοκληρωμένα νοήματα και ξεκάθαρη ανάλυση. Λεξιλογικά το κείμενο είναι εξαιρετικά φτωχό  χρησιμοποιώντας τεχνολογικούς κυρίως όρους , κάτι που φαίνεται και στην ιδιαίτερη ευκολία των λεξιλογικών ασκήσεων.  Η  λέξη «γκρίνια» που χρησιμοποιείται κατά κόρον ρίχνει το  υφολογικό επίπεδο  του κειμένου καθιστώντας το μονόπλευρο και  φορτισμένο.  Το συγκεκριμένο άρθρο  επίσης, αναφέρει ως  θέσφατα μια σειρά από εξαιρετικά αμφίβολες συμβάσεις. «Η ισότιμη πρόσβαση στη γνώση», «ο εκδημοκρατισμός  της γνώσης» βασίζονται στη  σκόπιμη σύγχυση μεταξύ της γνώσης και της πληροφορίας . Το διαδίκτυο δεν προσφέρει γνώση αλλά πληροφορία, ελέγξιμη,  φορτισμένη, αγοραία και σε μεγάλη αφθονία. Αντίθετα, η γνώση κατακτιέται μετά από δια ζώσης διδασκαλία, επίμοχθη έρευνα , επιτόπια διατριβή με τις πηγές  και διάλογο. Και εάν σε κάποιους χώρους των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας μπορεί το διαδίκτυο να αποτελέσει μια κοιτίδα γνώσης σε άλλους χώρους όπως την Ιστορία, ο αποπροσανατολισμός, ο φανατισμός, η αλλοίωση της ιστορικής γνώσης κυριαρχεί.  Η δημοκρατία την οποία επίσης επικαλείται έχει και κάποιους ταγούς «πιο ίσους από τους άλλους». Είναι οι μυστικές υπηρεσίες, οι πολυεθνικοί κολοσσοί που διαχειρίζονται τα λογισμικά και τις εφαρμογές αλλά και η ίδια η πολιτική οργάνωση που επιζητά τον έλεγχο πάνω  σε χώρους  του διαδικτύου όπως τα ιστολόγια που έως σήμερα παραμένουν σχετικά ανεξάρτητοι.

Ο αρθρογράφος στη συνέχεια, ξεκινά να επιχειρηματολογεί με σοφίσματα και άστοχες παραβολές, όπως η χαρακτηριστική παρομοίωση του διαδικτύου με τη θεραπεία του Αλτσχάιμερ.  Καλά που δεν το έχρισε τον αέρα που αναπνέουμε. Το κείμενο σε αυτό το σημείο δεν εξελίσσεται αλλά επανέρχεται στο θέμα της ισότιμης συμμετοχής στην «δημοκρατία της γνώσης».  Ο συγγραφέας αγνοεί ή δείχνει να αγνοεί τα μεγάλα ειδησεογραφικά δίκτυα, τον   ασφυκτικό έλεγχο πάνω στο Wikipedia  και την παρακολούθηση που υφίστανται το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τα κοινωνικά δίκτυα αλλά και το μεγαλύτερο μέρος του διαδικτύου.  Καμιά συγκεκριμένη αναφορά επίσης, δεν γίνεται στους γνωστούς κινδύνους του διαδικτύου που κάθε τόσο προκαλούν την ανησυχία της κοινής γνώμης, το ηλεκτρονικό έγκλημα, τη διάρρηξη της μυστικότητας των επικοινωνιών , τις πολύμορφες απειλές  για τους ανήλικους χρήστες.

Υπάρχουν επομένως, κεφαλαιώδεις διαφορές και ανισότητες στους χρήστες του υπολογιστή και του διαδικτύου. Ανισότητες, που οφείλονται ατην ισχύουσα πολιτική και οικονομική οργάνωση και την έλλειψη παιδείας  σχετικά με την αξιοποίηση της πληροφορίας και την αξιολόγησή της. Το διαδίκτυο μπορεί να μετατραπεί σε επικίνδυνο εθισμό και εξάρτηση, εικονική πραγματικότητα και εργαλείο αποπροσανατολισμού.  Όλα παρόλα αυτά  φαίνονται για τον κ Μανδραβέλη  δημοκρατικά και ισότιμα.

  Το κείμενο επιχειρεί να εξηγήσει τις κάθε είδους «αλήθειες» του διαδικτύου ως «κατακερματισμένη εμπειρία». Έτσι φτάνει στο σημείο να δικαιολογεί την αλλοίωση της πραγματικότητας , την πλαστογράφηση της και δημοσιογραφική παραποίηση των γεγονότων ειδικά όταν αφορούν σε σύγχρονα πολιτικά γεγονότα. Οι κοινότητες, κ Μανδραβέλη και Κυρίες και  Κύριοι της Επιτροπής των Εξετάσεων  δεν ζητούν «κοινή εμπειρία», ζητούν την αλήθεια και μόνο αυτή. Το αναμφισβήτητο επομένως, γεγονός που δείχνει να αγνοεί ο αρθρογράφος και η επιτροπή των Εξετάσεων είναι ότι τα ισχυρά κέντρα εξουσίας εκμεταλλεύονται το διαδίκτυο, για να χειραγωγήσουν κοινωνικές ομάδες σε ολόκληρο τον κόσμο.

Όσο για τη σύγχυση και «το πληροφοριακό άγχος» το προκαλείτε κυρίως  εσείς, Κυρίες και  Κύριοι της επιτροπής των εξετάσεων θέτοντας προς εξέταση τέτοια κείμενα.

Σχολιασμός των εξετάσεων

Από σήμερα στο ιστολόγιό μου θα επιχειρώ έναν σε βάθος σχολιασμό των πανελλαδικών εξετάσεων στα μαθήματα της Νεοελληνικής Γλώσσας, Ιστορίας και της  Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.

Αριστεία και πειραματισμός Μια απάντηση στο άρθρο του κ Γιάννη Αντωνίου που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Τα Νέα»

Διαβάζοντας πριν από μερικές μέρες το άρθρο του κ Αντωνίου στην εφημερίδα «Τα Νέα» συνειδητοποίησα για μια ακόμη φορά πόσο αντιιστορικά σκέφτονται   εκείνοι  που υποστηρίζουν το νέο θεσμό των Πρότυπων Πειραματικών. Να είστε σίγουρος κ Αντωνίου ότι με τέτοιες συγκεχυμένες σκέψεις και αντιλήψεις η ελληνική κοινωνία θα στέκεται διαρκώς καχύποπτα απέναντι στο εγχείρημα των νέων αυτών σχολείων των  ελίτ  .

Για να γίνω πιο συγκεκριμένος, ας μας εξηγήσει ο κ Διευθυντής τι εννοεί  με τη φράση του «  να ξαναμπούν στα σχολεία η αριστεία και ο ανταγωνισµός».  Δεν  μπορώ να πιστέψω  ότι του είναι άγνωστες οι έννοιες «άμιλλα», «συναγωνισμός», «χαρά της μάθησης», «ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση». Πολλές από αυτές τις ιδέες ειδικά η τελευταία διατυμπανιζόταν για πολλά χρόνια από την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. Γιατί λοιπόν επέλεξε τον όρο «ανταγωνισμός» ο  κ Αντωνίου ; Πώς φαντάζεται το νέο Πρότυπο σχολείο ; Τηλεπαιχνίδι quiz ή θα ήθελε οι μαθητές του να μπουν από μικροί στο κυνήγι της όποιας επιτυχίας.   Γιατί θα πρέπει το παιδί να αντιμετωπίζεται ως μικρός ενήλικος; Πότε θα  δημιουργήσει κοινωνικές σχέσεις, πότε θα μάθει να βιώνει την αποτυχία, την ήττα, το λάθος ακόμη και τη χαμηλή επίδοση σε μια προσπάθειά του; Πότε θα ζήσει την εφηβεία του; Αλήθεια ο κ Αντωνίου και οι ομοϊδεάτες του  δεν διδάχτηκαν τίποτα από την εμπειρία των πανελλαδικών εξετάσεων και του εξεταστικοκεντρικού ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος ; Πόσο άγχος φόρτωσε τους μαθητές αυτό το σύστημα, πόσο χρέωσε οικονομικά τις ελληνικές οικογένειες και τις οδήγησε στην παραπαιδεία και τη δήθεν «μόρφωση» της έτοιμης γνώσης των φροντιστηρίων. Πόσο ημιμάθεια και προχειρότητα πρόσφερε αυτό το φροντιστηριακού τύπου ανταγωνιστικό  λύκειο που διατήρησαν όλες οι ελληνικές κυβερνήσει ς των τελευταίων 40 χρόνων.  Ο ανταγωνισμός και η βαθμοθηρία δεν είναι τα στοιχεία τα οποία χρειάζεται το ελληνικό σχολείο. Τα έχει ήδη και τα δύο σε αφθονία.  

Το ότι τα Πειραματικά σχολεία δεν πειραματίστηκαν ή δεν προχώρησαν σε ερευνητικό έργο δεν είναι δική τους ευθύνη. Το προσωπικό υπήρχε όπως και το νομικό πλαίσιο. Οι κυβερνήσεις ωστόσο, τα εγκατέλειψαν χωρίς υποδομές, χωρίς κίνητρα, χωρίς  οικονομική βοήθεια και κυρίως δεν τα εμπιστεύτηκαν στην αξιολόγηση των σχολικών βιβλίων ή των Αναλυτικών Προγραμμάτων.   Αντίθετα και μιλώ από προσωπική πείρα τα Πειραματικά εξισώθηκαν  με όλα τα άλλα σχολεία σε όλα τα χρόνια προβλήματα της ελληνικής εκπαίδευσης. Πολυάριθμα τμήματα που έφταναν και τα 30 παιδιά, ανύπαρκτοι σχολικοί χώροι, παλιά κτήρια , ανύπαρκτη επιμόρφωση,  προβλήματα πειθαρχίας και διοίκησης. Ακόμη και η επιλογή των μαθητών βάσει κλήρωσης περισσότερο  επιβάρυνε το διδακτικό έργο του σχολείου παρά το βοηθούσε. Η μόνη μας ικανοποίηση ως εκπαιδευτικοί ήταν όταν βλέπαμε μαθητές με χαμηλές επιδόσεις να εισάγονται στο πανεπιστήμιο ή να προοδεύουν σταδιακά  στα μαθήματά τους.

Και έρχομαι στην περίφημη «αριστεία».  Η έννοια  από μόνη της είναι προβληματική για να μην πω αμφίσημη. Το άριστο πώς θα το εννοούσαμε στην εκπαίδευση; Ελπίζω να μη θεωρεί ο κ Αντωνίου «αριστεία»  αποκλειστικά και μόνο τη  βαθμολογική επίδοση.  Τι άλλο μπορεί να σημαίνει; «Άριστη διδασκαλία;» «πρωτείο σε έναν διαγωνισμό», πρωτείο ανάμεσα σε πρώτους»;  «Επιτυχία σε κάποιο τεστ δεξιοτήτων ή νοημοσύνης’; Με ποια κριτήρια ; Ποιο περιεχόμενο; Σε ποιους στόχους;

  Σχετικά με την ευφυΐα και τη   βαθμολογική επίδοση, ας σκεφτούμε πόσο πίσω στο χρόνο μας πάνε αυτές οι αντιλήψεις;  Ήδη από το 1970 ο J Brunner είχε κατηγορήσει τα τεστ νοημοσύνης που μιλούσαν «για μειονεκτούσα νέγρικη φυλή» λέγοντας ότι κάθε άνθρωπος έχει ένα πολιτισμικό πλαίσιο και κυρίως τη  σχολική μόρφωση  που τον βοηθά στην ανάπτυξή του και  δεν εξαρτάται από τα γονίδια ή τα χρωμοσώματά του.

Ως προς το πρωτείο,  τη σχετικότητα ή και την ιδεολογική του φόρτιση ας μην επεκταθώ. Θα  μιλήσω μόνο για τους μαθητές υψηλής ευφυΐας και το πόσες συζητήσεις ανά τον κόσμο  έχει προκαλέσει η διάκριση σε ευφυείς και σε «κανονικούς».  Για να το θέσω κομψά, τα έως τώρα ερευνητικά δεδομένα δεν συνηγορούν υπέρ της ύπαρξης σχολείων των «ευφυών» των «εκλεκτών» ή όπως αλλιώς θέλετε να τους ονομάσετε. Επίσης η καινοτομία γιατί πρέπει να είναι χαρακτηριστικό κάποιων σχολείων; Ποιο παιδαγωγικό και κοινωνικό στόχο εξυπηρετεί η ύπαρξη κλειστών ομοιόμορφων «σχολείων αρίστων».  

Μόνο ένα λογικό στόχο μπορώ να σκεφτώ, την εκπαίδευση παιδιών με ιδιαίτερες ικανότητες (αλλά και ιδιαίτερα μειονεκτήματα θα έλεγα εγώ), που θα  υπηρετήσουν τους υπερεθνικούς οικονομικούς  κολοσσούς  στο πλαίσιο ενός τεχνοκρατικού και οικονομικίστικου πλαισίου που καμία σχέση δεν έχει με την ανθρωπιστική ή τη Γενική εκπαίδευση. Η σαθρή αυτή μονομερής και αυστηρά τεχνοκρατική   προσέγγιση της εκπαίδευσης δεν αντέχει σε σοβαρή επιστημονική κριτική. Γι’ αυτό  ίσως  και το Υπουργείο παιδείας δεν μπήκε καν στον κόπο να ζητήσει  την άποψη των Παιδαγωγικών ή Ψυχολογικών σχολών της χώρας μας . 

---

Το εμπορικό τετράγωνο Αριστείδου , Ευριπίδου, Αθηνάς, Σοφοκλέους

Το εμπορικό τετράγωνο Αριστείδου , Ευριπίδου, Αθηνάς , Σοφοκλέους αποτελούσε για πολλά χρόνια μια από τις πιο ζωντανές πλευρές του άστεως των Αθηνών. Η πλειονότητα των καταστημάτων με ηλεκτρικά είδη, γραφική ύλη , δίσκους , και ηλεκτρολογικό υλικό έδρευε σε αυτό το τετράγωνο . Εκεί υπήρχε επίσης πλήθος γραφείων, το κτήριο του Υπουργείου Πολιτισμού, η ΔΕΗ, το Χρηματιστήριο το Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (ΕΚΚΕ) και φυσικά η κεντρική Κρεαταγορά και η Ψαραγορά. Πλήθος μικροκαταστημάτων και αποθηκών καταλάμβανε και την πιο μικρή ελεύθερη γωνία στις δαιδαλώδεις στοές (Ανατολής, Ορφανίδου, Θεοφιλάτου), που συμπλήρωναν αυτόν τον ιδιότυπο μικρόκοσμο. Στον ίδιο χώρο υπήρχε επίσης, η βυζαντινή εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων αλλά και ένα μέρος αρχαίου αθηναϊκού τείχους πλάι στο κτήριο του Χρηματιστηρίου, δείγμα ότι η μεγάλη δραστηριότητα στον χώρο αυτό δεν ήταν χαρακτηριστικό μόνο της σύγχρονης εποχής.
Σε ένα από αυτά τα μικροκαταστήματα της οδού Αριστείδου πέρασε 25 περίπου χρόνια ο πατέρας μου ως εμποροϋπάλληλος. Εκεί έζησα και εγώ κάποιες από τις πιο έντονες αναμνήσεις της παιδικής μου ηλικίας, τον πατέρα μου, την πρώτη μου κιθάρα, τους πρώτους μου δίσκους, το χάζεμα μπροστά σε μια βιτρίνα στην πρώτη έγχρωμη τηλεόραση που πρόβαλε κάποιο από τα παιχνίδια του Μουντιάλ.
Σήμερα λίγα πράγματα θυμίζουν αυτήν την ιδιαίτερη εποχή. Τα Mall και η οικονομική πολιτική μετά το 1990 συνέβαλαν στην παρακμή του εμπορικού κέντρου και ιδιαίτερα της περιοχής αυτής. Το Καποδιστριακό πανεπιστήμιο που κατείχε το ακίνητο της Αριστείδου έδιωξε τα περισσότερα καταστήματα, για να δημιουργήσει δικούς του χώρους και το Υπουργείο Πολιτισμού μεταφέρθηκε σε άλλο χώρο.
Θεώρησα χρέος μου να δημιουργήσω ένα φωτογραφικό οδοιπορικό με θέμα το εμπορικό αυτό τετράγωνο αλλά και την ευρύτερη περιοχή. Οι φωτογραφίες τραβήχτηκαν με μια παλιά φωτογραφική μηχανή το απόγευμα της 28ης Απριλίου του 2011. Στους δρόμους αυτούς βρίσκεται ένα μέρος του πατέρα μου και ένα μέρος του εαυτού μου.